گواهینامه ایزو 45001

ایزو ۴۵۰۰۱ یک استاندارد بین‌المللی در زمینه مدیریت سیستم‌های ایمنی و بهداشت شغلی (OH&S) است که توسط سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) تدوین شده است. این استاندارد برای کمک به سازمان‌ها در ایجاد و اجرای یک سیستم مدیریت OH&S موثر طراحی شده است. هدف از ایزو ۴۵۰۰۱، بهبود ایمنی و بهداشت کارکنان و ایجاد محیط کاری سالم و ایمن است. این استاندارد به سازمان‌ها کمک می‌کند تا خطرات OH&S را شناسایی و ارزیابی کنند، اقدامات کنترلی مناسب را اجرا کنند و عملکرد سیستم خود را بهبود بخشند.

استاندارد ایزو ۴۵۰۰۱ در سال ۲۰۱۸ منتشر شد و جایگزین استاندارد OHSAS 18001 شد. OHSAS 18001 یک استاندارد بین‌المللی بود که توسط سازمان OHSAS (Organizing for Occupational Safety and Health Assessment Series) تدوین شده بود. ISO 45001 بر اساس چرخه PDCA (Plan-Do-Check-Act) طراحی شده است. این چرخه یک رویکرد سیستماتیک برای بهبود مستمر است.

در دهه‌های اخیر، توجه به بهداشت و ایمنی در محیط کار به عنوان یکی از اصول حیاتی سازمان‌ها بیش از پیش افزایش یافته است. با پیشرفت فناوری، تغییرات ایجاد شده در ساختارهای کسب و کار، و تأکید بر ارتقاء کیفیت زندگی کارکنان، ایمنی و بهداشت شغلی به عنوان یک اساس اجتناب‌ناپذیر بین مدیران و صاحبان کسب و کارها بسیار متداول شده است. در این زمینه، استاندارد ISO 45001 به عنوان یک سند بین‌المللی مدیریتی برای ایمنی و بهداشت در محیط کار وارد عرصه شده و نقش بسزایی در بهبود شرایط کاری و کاهش حادثه‌ها و بیماری‌های مرتبط با کار ایفا می‌کند. استاندارد ISO 45001 به عنوان جانشین استاندارد OHSAS 18001 با هدف تعیین الزامات مدیریتی جهت کنترل ‌ریسک‌های ایمنی و بهداشت در محیط کار تدوین شده است. این استاندارد، با ارائه یک چارچوب یکپارچه و قابل اجرا، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا بهبود مستمر در عملکرد ایمنی و بهداشت شغلی خود را حاصل نمایند. با تأکید بر تعهد به ارتقاء سطوح ایمنی و بهداشت در سازمان‌ها، استاندارد ISO 45001 به عنوان یک ابزار توانمند، سازمان‌ها را به راهنمایی جهت ایجاد فضای کاری ایمن و سالم هدایت می‌کند. این مقاله در پی تجزیه و تحلیل عمیق‌تری از اصول، الزامات، و مزایای استاندارد ISO 45001 است تا نقش بی‌بدیل آن در بهبود استانداردهای ایمنی و بهداشت شغلی سازمان‌ها را برجسته کند.

الزامات ایزو ۴۵۰۰۱

الزامات ایزو ۴۵۰۰۱ در ۱۰ بند تدوین شده است. این بندها به شرح زیر هستند:

زمینه سازمان: در این بند، سازمان باید زمینه‌ای را که در آن فعالیت می‌کند، شناسایی و درک کند. این شامل درک عوامل داخلی و خارجی که می‌توانند بر ایمنی و بهداشت شغلی (OH&S) سازمان تأثیر بگذارند، است.

رهبری و مشارکت کارگران: در این بند، مدیریت ارشد باید تعهد خود را به OH&S اعلام کند و یک فرهنگ ایمنی و بهداشت شغلی مثبت را در سازمان ایجاد کند. همچنین، کارگران باید در توسعه و اجرای سیستم OH&S سازمان مشارکت داشته باشند.

برنامه‌ریزی: در این بند، سازمان باید اهداف و تعهدات OH&S خود را تعیین کند و برنامه‌هایی برای دستیابی به این اهداف ایجاد کند. این برنامه‌ها باید شامل اقدامات کنترلی برای کاهش ریسک‌های OH&S باشد.

پشتیبانی: در این بند، سازمان باید منابع و زیرساخت‌های لازم برای اجرای سیستم OH&S خود را فراهم کند. این شامل آموزش و آگاهی کارکنان، تجهیزات و مواد ایمنی و منابع مالی است.

عملیات: در این بند، سازمان باید اقدامات کنترلی خود را اجرا کند و اطمینان حاصل کند که عملکرد سیستم OH&S خود را نظارت و اندازه‌گیری می‌کند.

ارزیابی عملکرد: در این بند، سازمان باید عملکرد سیستم OH&S خود را ارزیابی کند تا اطمینان حاصل کند که موثر است. این ارزیابی باید شامل جمع‌آوری داده‌ها، تجزیه و تحلیل داده‌ها و اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه باشد.

بهبود: در این بند، سازمان باید برای بهبود مستمر سیستم OH&S خود تلاش کند. این شامل شناسایی فرصت‌های بهبود و اجرای اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه است.

ارتباطات: در این بند، سازمان باید ارتباطات داخلی و خارجی را در مورد سیستم OH&S خود مدیریت کند. این شامل ارتباطات با کارکنان، مشتریان، تأمین‌کنندگان و سایر ذینفعان است.

کنترل مستندات: در این بند، سازمان باید مستندات سیستم OH&S خود را ایجاد، حفظ و کنترل کند. این مستندات باید شامل اطلاعات کافی برای اجرای سیستم OH&S باشد.

کنترل‌های عملیاتی: در این بند، سازمان باید کنترل‌های عملیاتی لازم را برای اطمینان از ایمنی و بهداشت کارکنان خود ایجاد کند. این کنترل‌ها شامل موارد زیر هستند:

• آموزش و آگاهی کارکنان در مورد ایمنی و بهداشت شغلی
• استفاده از تجهیزات و مواد اایمن
• ایجاد دستورالعمل‌های ایمنی و بهداشت شغلی
• انجام ارزیابی‌های ریسک
• انجام اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه

اجرای الزامات ایزو ۴۵۰۰۱ یک فرآیند تدریجی است که نیاز به مشارکت و تعهد مدیریت ارشد و کارکنان دارد. سازمان‌هایی که قصد دارند ایزو ۴۵۰۰۱ را پیاده‌سازی کنند، باید یک برنامه جامع را با توجه به نیازها و شرایط خاص خود ایجاد کنند.

سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی

سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی (OH&S) یک رویکرد ساختار یافته برای مدیریت خطرات ایمنی و بهداشت شغلی است. این سیستم به سازمان‌ها کمک می‌کند تا خطرات OH&S را شناسایی و ارزیابی کنند، اقدامات کنترلی مناسبی را برای کاهش این خطرات اجرا کنند و عملکرد سیستم خود را بهبود بخشند.

عناصر اصلی سیستم مدیریت OH&S عبارتند از:

تعهد مدیریت: مدیریت ارشد باید تعهد خود را به OH&S اعلام کند و فرهنگ OH&S مثبت را در سازمان ایجاد کند.

سیاست و اهداف OH&S: سازمان باید یک سیاست OH&S داشته باشد که اهداف و تعهدات آن را در این زمینه مشخص کند. سازمان همچنین باید اهداف OH&S خود را تعیین کند و برنامه‌هایی برای دستیابی به این اهداف ایجاد کند.

برنامه‌ریزی: سازمان باید برنامه‌هایی برای اجرای سیستم OH&S خود ایجاد کند. این برنامه‌ها باید شامل اقدامات کنترلی برای کاهش ریسک‌های OH&S باشد.

اجرا: سازمان باید اقدامات کنترلی خود را اجرا کند و اطمینان حاصل کند که عملکرد سیستم OH&S خود را نظارت و اندازه‌گیری می‌کند.

نظارت و اندازه‌گیری: سازمان باید عملکرد سیستم OH&S خود را نظارت و اندازه‌گیری کند تا اطمینان حاصل کند که موثر است. این ارزیابی باید شامل جمع‌آوری داده‌ها، تجزیه و تحلیل داده‌ها و اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه باشد.

اصلاح و بهبود: سازمان باید برای بهبود مستمر سیستم OH&S خود تلاش کند. این شامل شناسایی فرصت‌های بهبود و اجرای اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه است.

مزایای اجرای سیستم مدیریت OH&S عبارتند از:

بهبود ایمنی و بهداشت کارکنان: سیستم مدیریت OH&S به سازمان‌ها کمک می‌کند تا خطرات OH&S را شناسایی و ارزیابی کنند و اقدامات کنترلی مناسبی را برای کاهش این خطرات اجرا کنند. این امر می‌تواند به کاهش حوادث و بیماری‌های شغلی و بهبود ایمنی و بهداشت کارکنان کمک کند.

کاهش هزینه‌ها: حوادث و بیماری‌های شغلی می‌توانند هزینه‌های زیادی برای سازمان‌ها ایجاد کنند. اجرای سیستم مدیریت OH&S می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا این هزینه‌ها را کاهش دهند.

بهبود عملکرد مالی: سیستم مدیریت OH&S می‌تواند به بهبود عملکرد مالی سازمان‌ها کمک کند. این امر به دلیل کاهش هزینه‌های حوادث و بیماری‌های شغلی، افزایش بهره‌وری کارکنان و بهبود شهرت سازمان است.

افزایش رضایت کارکنان: کارکنان تمایل دارند در محیط‌های کاری ایمن و سالم کار کنند. اجرای سیستم مدیریت OH&S می‌تواند به افزایش رضایت کارکنان کمک کند.

گواهینامه مدیریت OH&S: سازمان‌هایی که الزامات سیستم مدیریت OH&S را رعایت می‌کنند، می‌توانند برای دریافت گواهینامه مدیریت OH&S اقدام کنند. گواهینامه مدیریت OH&S توسط یک سازمان گواهی‌دهنده معتبر صادر می‌شود.

مزایای دریافت ایزو ۴۵۰۰۱ و پیاده‌سازی سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی

دریافت استاندارد ISO 45001 و پیاده‌سازی سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی (OH&S) برای سازمان‌ها به مزایای چندگانه‌ای منجر می‌شود:

افزایش ایمنی و بهداشت کارکنان: پیاده‌سازی این سیستم باعث بهبود شرایط ایمنی و بهداشت شغلی می‌شود که به کاهش حوادث و بیماری‌های مرتبط با کار، افزایش سلامت کارکنان، و بهبود کیفیت زندگی آنها منجر می‌شود.

کاهش هزینه‌های مرتبط با حوادث: با بهبود ایمنی و کاهش حوادث کاری، سازمان‌ها می‌توانند هزینه‌های مرتبط با تعطیلات ناگهانی، خسارات مالی، و هزینه‌های درمان را کاهش دهند.

افزایش بهره‌وری سازمان: سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی با ایجاد فرهنگ ایمنی و مشارکت کارکنان، بهره‌وری کلی سازمان را افزایش می‌دهد.

رضایت و اعتماد ذینفعان: استفاده از استاندارد بین‌المللی مدیریتی نشان‌دهنده تعهد سازمان به بهبود ایمنی و بهداشت، منجر به افزایش اعتماد و رضایت مشتریان، کارکنان، و سایر ذینفعان می‌شود.

موفقیت در مناقصات و بازارهای بین‌المللی: داشتن گواهینامه ISO 45001 می‌تواند به سازمان‌ها در حضور در بازارهای جهانی و مشارکت در مناقصات بین‌المللی کمک کند.

افزایش مسئولیت اجتماعی سازمان: پیاده‌سازی سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی نشان از تعهد سازمان به مسئولیت اجتماعی و حفاظت از کارکنان خود دارد.

مدیریت بهتر ریسک‌های مرتبط با کار: سیستم ISO 45001 به سازمان‌ها کمک می‌کند تا ریسک‌های ایمنی و بهداشت را بهبود بخشند و مدیریت بهتری بر روی این ریسک‌ها داشته باشند.

تضمین اطلاعات دقیق و مستندات مرتبط: این سیستم با ایجاد نظامی برای مستندات و اطلاعات مرتبط با ایمنی و بهداشت، به اطمینان یافتن از دسترسی به اطلاعات دقیق کمک می‌کند.

افزایش شفافیت و قابلیت اطمینان: بهره‌گیری از استاندارد ISO 45001 سازمان را به شفافیت بیشتر در عملکرد ایمنی و بهداشت می‌انجاماند و قابلیت اطمینان را در نظر ذینفعان افزایش می‌دهد.

پیشرفت مستمر: سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی، از طریق ارزیابی‌های دوره‌ای و اقدامات بهبودکننده مستمر، به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد تا با تغییرات محیط داخلی و خارجی همگام شوند و بهبود مداوم داشته باشند.

تفاوت استاندارد ایزو ۴۵۰۰۱ ویرایش ۲۰۱۸ با OHSAS 18001

استاندارد ISO 45001 ویرایش 2018 و استاندارد OHSAS 18001 که مربوط به سال 2007 می‌باشد، دو استاندارد مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی (OH&S) هستند که در زمینه حفاظت از کارکنان و بهبود شرایط کاری تعهد دارند. در ادامه تفاوت‌های اصلی بین این دو استاندارد را می‌توان بیان کرد:

ساختار استاندارد:

• ISO 45001: این استاندارد دارای ساختار باز و یکپارچه است که به نام “ساختار ارتباطی بین المللی مدیریت” یا High-Level Structure (HLS) معروف است. این ساختار، امکان یکپارچه‌سازی با سایر استانداردهای مدیریتی مانند ISO 9001:2015 و ISO 14001:2015 را فراهم می‌کند.
• OHSAS 18001: این استاندارد دارای یک ساختار مخصوص بود که با استانداردهای دیگر به راحتی یکپارچه نمی‌شد.

رویکرد به ریسک:

• ISO 45001: تمرکز قوی بر روی رویکرد به ریسک و فرصت‌ها با اجبار به شناسایی و مدیریت ریسک‌های ایمنی و بهداشت در سازمان.
• OHSAS 18001: توجه کمتر به مفهوم رویکرد به ریسک و مزایای مستقیم آن.

مشارکت کارکنان:

• ISO 45001: تاکید بیشتر بر مشارکت فعّال کارکنان در فرآیند‌های ایمنی و بهداشت دارد.
• OHSAS 18001: مشارکت کارکنان و ارتباطات آن به صورت رسمی کمتر بود.

الزامات حقوقی و تعهدات:

• ISO 45001: نیاز به شناسایی الزامات حقوقی و تعهدات مرتبط با ایمنی و بهداشت در سازمان.
• OHSAS 18001: به شناسایی الزامات حقوقی کمتر تاکید شده بود.

 نظام ارزیابی عملکرد:

• ISO 45001: استفاده از نظام ارزیابی عملکرد جهت ارزیابی و بهبود مستمر سیستم.
• OHSAS 18001: نظام ارزیابی عملکرد به نحو مشخصی در این استاندارد معرفی نشده بود.

نکته: استاندارد ISO 45001 به عنوان یک استاندارد بین‌المللی جایگزین OHSAS 18001 شده و بسیاری از سازمان‌ها به منظور بهره‌مندی از مزایا و توانمندی‌های جدیدی که این استاندارد ارائه می‌دهد انتخاب می‌کنند که به ISO 45001 منتقل شوند.

ایزو ۴۵۰۰۱ مناسب چه سازمان‌هایی می‌باشد؟

استاندارد ISO 45001 مناسب برای هر نوع سازمانی است که تمایل دارد به بهبود مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی (OH&S) و کاهش ریسک‌های مرتبط با فعالیت‌های شغلی خود بپردازد. این استاندارد به ویژه برای سازمان‌هایی که با محیط‌های کاری پیچیده و پتانسیل خطرناک مواجه هستند، بسیار مناسب است. برخی از سازمان‌هایی که ممکن است به خصوص به این استاندارد علاقه‌مند باشند عبارتند از:

سازمان‌های صنعتی و تولیدی: شرکت‌های تولیدی و کارخانجات که با ماشین‌آلات و فعالیت‌های تولیدی سر و کار دارند.

سازمان‌های خدماتی: شرکت‌های ارائه دهنده خدمات مانند حمل و نقل، ارتباطات، خدمات بهداشتی و درمانی و غیره.

سازمان‌های ساختمانی: شرکت‌های ساختمانی و سازندگی که در پروژه‌های ساخت و ساز شرکت دارند.

سازمان‌های نفت و گاز: شرکت‌هایی که در صنایع نفت و گاز فعالیت می‌کنند با محیط‌های کاری پیچیده و خطرناک.

سازمان‌های حمل و نقل: شرکت‌های حمل و نقل که با ماشین‌آلات و فعالیت‌های حمل و نقل در ترافیک مواجه هستند.

سازمان‌های بزرگ با تعداد کارکنان زیاد: سازمان‌های بزرگ که تعداد کارکنان بالا و پیچیدگی ساختار سازمانی دارند.

به طور کلی، ISO 45001 برای هر سازمانی که می‌خواهد بهبود مستمر در زمینه ایمنی و بهداشت شغلی داشته باشد، توصیه می‌شود.

چرا ایزو ۴۵۰۰۱ مناسب است؟

ISO 45001 به عنوان یک استاندارد جهانی مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی، به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که یک چارچوب یکپارچه برای بهبود مدیریت ایمنی و بهداشت در محیط کار خود ایجاد کنند. این استاندارد نه تنها به سازمان‌ها کمک می‌کند تا ریسک‌های مربوط به فعالیت‌های شغلی را شناسایی و کاهش دهند، بلکه به آنها امکان مشارکت کارکنان در فرآیند تصمیم‌گیری را نیز فراهم می‌کند. ISO 45001 با تاکید بر مفهوم رویکرد به ریسک، به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد تا با بهره‌مندی از یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت موثر، حوادث، آسیب‌ها و بیماری‌های مرتبط با کار را کاهش داده و بهبود مستمر را تجربه کنند. این استاندارد به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که فرآیند ارتقاء ایمنی و بهداشت شغلی را به یک سطح جدید از توانمندی و کارایی برسانند. همچنین، با توجه به تدوین الزامات مدیریتی و اجرای اقدامات بهبود مداوم، این استاندارد به سازمان‌ها کمک می‌کند تا یک فرهنگ ایمنی و بهداشت شغلی قوی و مستدام ایجاد کنند. در کل، ISO 45001 برای سازمان‌ها ابزاری قدرتمند فراهم می‌کند تا در حوزه ایمنی و بهداشت شغلی به بهبود مستمر بپردازند و برای کارکنان یک محیط کاری امن و سالم ارائه دهند.

IMS چیست؟

IMS مخفف Integrated Management System به معنای سیستم مدیریت یکپارچه است. IMS یک رویکرد است که سازمان‌ها از آن برای ادغام و هماهنگ کردن مدیریت چندین استاندارد مختلف استفاده می‌کنند. این سیستم مدیریت یکپارچه معمولاً به منظور بهبود کارایی، کاهش هزینه‌ها و ساده‌تر کردن فرآیندهای مدیریتی در سازمان‌ها پیاده‌سازی می‌دهند. IMS ممکن است شامل چندین استاندارد مدیریتی نظیر ایزو ۹۰۰۱ (کیفیت)، ایزو ۱۴۰۰۱ (محیط زیست)، ایزو ۴۵۰۰۱ (ایمنی و بهداشت شغلی)، و سایر استانداردهای مرتبط با مدیریت مثل استانداردهای امنیت اطلاعات (ISO 27001) و … باشد. استفاده از IMS به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد تا به صورت یکپارچه و هماهنگ به مسائل مختلف مدیریتی، کیفیت، ایمنی، محیط زیست، و دیگر حوزه‌های مدیریتی دست یابند.

ایزو ۴۵۰۰۱ به‌عنوان بخشی از IMS

با دریافت گواهینامه‌های سیستم مدیریت یکپارچه IMS، سازمان‌ها می‌توانند همزمان با دریافت ورژن ۲۰۱۸ ایزو ۴۵۰۰۱، آخرین ورژن استانداردهای جهانی ایزو ۹۰۰۱ و ایزو ۱۴۰۰۱ را نیز دریافت و ادغام کنند و در هزینه‌های مشاوره و صدور گواهینامه‌ها صرفه‌جویی کنند. این رویکرد به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که یک سیستم مدیریت یکپارچه را به دست آورده و به بهبودهای هماهنگ در زمینه‌های ایمنی، کیفیت، و محیط زیست دست یابند. با این کار، سازمان‌ها نه تنها می‌توانند از جلوگیری از حوادث و بهبود ایمنی کارکنان بهره‌مند شوند، بلکه همچنین از تطابق با استانداردهای جهانی مدیریت کیفیت و محیط زیست نیز بهره‌مند می‌شوند. این ادغام این امکان را به سازمان می‌دهد که در تمامی زمینه‌های مدیریتی خود به صورت یکپارچه و هوشمندانه عمل کند و نتایج بهبودی در هر یک از این حوزه‌ها را بهبود مستمری تجربه کند. به این ترتیب، این رویکرد نه تنها به بهبود عملکرد سازمان کمک می‌کند بلکه نیز به سازمان در صرفه‌جویی در هزینه‌های مربوط به مشاوره و گواهینامه‌دهی کمک می‌کند.

نتیجه ‌گیری

به طور کلی استاندارد ایزو ۴۵۰۰۱ به عنوان یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی (OH&S)، با تأکید بر مدیریت ریسک، فرهنگ ایمنی، و مشارکت کارکنان، به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد تا بتوانند یک رویکرد جامع و یکپارچه نسبت به ایمنی و بهداشت شغلی خود ایجاد کنند. این استاندارد با بهبود فرآیندها، کاهش حوادث، و افزایش بهره‌وری، به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد تا یک محیط کاری ایمن، سالم، و با کارایی بالا را فراهم کنند. دریافت این استاندارد به‌عنوان بخشی از سیستم مدیریت یکپارچه IMS، باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های مشاوره و صدور گواهینامه می‌شود و سازمان را در راستای تحقق اهداف مدیریتی و ایمنی تسهیل می‌کند.